Ο σχολικός εκφοβισμός (bullying) είναι ένα σύνθετο φαινόμενο, το οποίο έχει λάβει τεράστιες διαστάσεις τα τελευταία χρόνια παγκοσμίως και απασχολεί μεγάλο ποσοστό παιδιών και γονιών. Ο σχολικός εκφοβισμός είναι μια επαναλαμβανόμενη, απρόκλητη επιθετική συμπεριφορά με σκοπό την πρόκληση σωματικού ή ψυχικού πόνου σε άτομα που αδυνατούν να υπερασπιστούν τον εαυτό τους, μας εξηγεί η κλινική ψυχολόγος Αποστολία Ντέκοβα, οικογενειακή συστημική σύμβουλος. Ο σχολικός εκφοβισμός συνήθως κατευθύνεται προς παιδιά τα οποία διαφέρουν από το υπόλοιπο κοινωνικό σύνολο ως προς τη σωματική τους διάπλαση, το θρήσκευμα, τον σεξουαλικό προσανατολισμό, την εξωτερική εμφάνιση, την εθνικότητα κ.α.
Ο σχολικός εκφοβισμός μπορεί να λάβει ποίκιλλες μορφές. Οι πιο συχνές μορφές σχολικού εκφοβισμού είναι οι εξής: η σωματική, η οποία περιλαμβάνει κλωτσιές, σπρωξιές, καταστροφή ξένης ιδιοκτησίας, η λεκτική η οποία περιλαμβάνει κοροϊδευτικά σχόλια, προσβολές, βρισιές, άσεμνες χειρονομίες και η κοινωνική η οποία εμπερικλείει την κοινωνική απομόνωση, προδοσία μυστικών κ.α. Τα τελευταία χρόνια λόγω της ραγδαία εξάπλωσης του διαδικτύου υπάρχει και η ηλεκτρονική μορφή η οποία περιλαμβάνει δημοσιοποίηση εικόνων και φωτογραφιών, δυσφήμηση, απειλές, και προσβλητικά σχόλια μέσω διαδικτύου ή κινητών τηλεφώνων.
Το ψυχολογικό προφίλ συνήθως του παιδιού που συνήθως εκφοβίζεται, σημειώνει η κ. Ντέκοβα είναι το εξής: είναι μοναχικό, ήσυχο, ευαίσθητο, ντροπαλό, ανασφαλή, αγχώδη απομονωμένο από το υπόλοιπο σχολικό και κοινωνικό περιβάλλον και διαθέτει χαμηλή αυτοεκτίμηση. Το οικογενειακό περιβάλλον συνήθως μπορεί να υπερπροστατευτικό και ουσιαστικά να μην έχει εμπιστοσύνη στις ικανότητες του παιδιού. Από την άλλη πλευρά τα ψυχολογικά χαρακτηριστικά του εκφοβιστή συνήθως είναι τα εξής: διαθέτει υψηλή αυτοπεποίθηση και υπερβολικά θετική αυτοεικόνα η οποία δεν συνάδει με την πραγματικότητα, χαρακτηρίζεται από έλλειψη ενσυναίσθηση απέναντι στα συναισθήματα των άλλων, επιζητά το θαυμασμό των άλλων, υπερτερεί στη σωματική διάπλαση, αδυνατεί να διαχειριστεί τα συναισθήματα του και οι ακαδημαϊκές του επιδόσεις είναι χαμηλές. Συνήθως προέρχονται από ένα οικογενειακό περιβάλλον το οποίο χαρακτηρίζεται από δυσλειτουργικούς μηχανισμούς όπως: παραμέληση σωματικών, γνωστικών και συναισθηματικών αναγκών του παιδιού, έντονη παρουσία βίας είτε ως μέσο επιβολής και διαπαιδαγώγησης (σωματική τιμωρία) είτε ως τρόπο επίλυσης διαφορών μεταξύ των μελών της οικογενείας (ενδοοικογενειακή βία).
Ο παρατεταμένος και διαρκής σχολικός εκφοβισμός μπορεί να επηρεάσει δραματικά τη ψυχοσυναισθηματική ανάπτυξη του παιδιού. Έρευνες αποδεικνύουν ότι τα θύματα του σχολικού εκφοβισμού παρουσιάζουν ψυχοσωματικά προβλήματα, όπως πονοκεφάλους, κοιλιακά άλγη, διαταραχές ύπνου, διατροφής κ.α. Επίσης τείνουν να εμφανίσουν αγχώδεις διαταραχές είτε συμπτώματα κατάθλιψης όπως αυτοκτονικό ιδεασμό, απώλεια ενδιαφέροντος για τις καθημερινές ασχολίες, μειωμένη ικανότητα συγκέντρωσης, συναισθήματα κενότητας και μοναξιάς, μειωμένη αυτοπεποίθηση και αυτοεκτίμηση κ.α. Είναι σημαντικό να τονιστεί ότι συχνά τα θύματα του σχολικού εκφοβισμού αισθανόμενοι αβοήθητοι μπορεί να προσπαθήσουν να λυτρωθούν από τα καθημερινά τους βασανιστήρια τους βάζοντας τέλος στη ζωή τους. Συχνά τα ψυχικά τραύματα μπορεί να μην επουλωθούν κατά τη διάρκεια της σχολικής και εφηβικής ηλικίας με αποτέλεσμα το άτομο κατά την ενήλικη ζωή να παρουσιάσει σημαντικές ελλείψεις στην άσκηση των κοινωνικών ρόλων που του ανατίθενται, στην ανάληψη ευθυνών καθώς στην σύναψη διαπροσωπικών σχέσεων.
Συμπερασματικά, καταλήγει η κ. Ντέκοβα, το φαινόμενο του σχολικού εκφοβισμού είναι ένα τεράστιο κοινωνικό φαινόμενο το οποίο απαιτεί την ταυτόχρονη παρέμβαση γονιών και των εκπαιδευτικών. Η συνεργασία μεταξύ οικογένειας και εκπαιδευτικού πλαισίου είναι πολύτιμη για την πρόληψη και την αντιμετώπιση αυτού του φαινομένου. Η δημιουργία ασφαλούς οικογενειακού και σχολικού περιβάλλοντος θωρακίζει το παιδί από τις αρνητικές συνέπειες του σχολικού εκφοβισμού, οι οποίες μπορεί να επηρεάσουν την ομαλή ψυχοσυναισθηματική ανάπτυξη του.
Συμβουλές προς τους γονείς
-Παρατήρηση της απότομης αλλαγής στη συμπεριφορά του παιδιού.
-Συζήτηση με το παιδί για τον τρόπο που έχει επηρεάσει την καθημερινότητα του και τη ψυχική του υγεία.
-Απενοχοποίηση του παιδιού ότι εκείνο είναι υπεύθυνο γι’ αυτό το οποίο του συμβαίνει.
-Επίσκεψη σε κάποιον ειδικό ψυχικής υγείας σε περίπτωση το παιδί παρουσιάσει ψυχοσωματικά προβλήματα.
-Παρότρυνση του παιδιού για ενδυνάμωση υπαρχόντων φιλιών ή δημιουργία νέων φιλιών οι οποίες θα δράσουν ως προστατευτικό παράγοντα απέναντι στον εκφοβισμό.
-Επικοινωνία και συνεργασία με το σχολείο.
