Μαγούλιανα
Ποιο είναι το ψηλότερο χωριό του Μοριά; Πού βρίσκονται μερικά από τα παλιότερα πολεμόσπιτα της Αρκαδίας; Σε ποια πυκνά δάση ήθελε η μυθολογία να τριγυρνά ο κατσικοπόδαρος θεός Πάνας παίζοντας τον αυλό του; Τα Μαγούλιανα…Ισως ο τόπος αυτός να μην είναι και τόσο μακριά όσο με την πρώτη σκέψη μπορεί να φανταστήκατε!
Από τη στιγμή που θα «πιάσεις» την Αττική οδό, ούτε που θα καταλάβεις για πότε βρέθηκες στον Ισθμό. Στη συνέχεια διασχίζεις τους αμπελώνες της Νεμέας, χάνεσαι στα τούνελ του Αρτεμισίου και χωρίς καλά-καλά να το σκεφτείς, βλέπεις και πάλι το φως του ήλιου στο αρκαδικό υψίπεδο, αγκαλιά με τα έλατα και το Μαίναλο να φιγουράρει με τη στιβαρή του σιλουέτα στο βάθος του ορίζοντα.
Βυτίνα
Πρώτα συναντάς την Κάψια, συνεχίζεις για Λεβίδι και καταλήγεις στην κοσμοπολίτικη Βυτίνα. Από εκεί και πέρα οι επιλογές για εξορμήσεις είναι άφθονες, είτε τραβήξεις προς Αλωνίσταινα και Ελάτη είτε συνεχίσεις προς τη θρυλική Δημητσάνα και τα πετρόκτιστα Λαγκάδια. Οι αποστάσεις πλέον έχουν ελαχιστοποιηθεί και καλύπτονται άνετα, ακόμη και στο χρονικό διάστημα μιας μέρας, αφού σε καμία περίπτωση δεν θα χρειαστεί να σπαταλήσεις περισσότερο από δυο ώρες για να βρεθείς στο βασίλειο της ορεινής φύσης.
Αφήνοντας πίσω τον συνωστισμό και την κίνηση που παρουσιάζει η περιοχή γύρω από τη Βυτίνα και το χιονοδρομικό κέντρο του Μαίναλου, οδηγούμε στον επαρχιακό δρόμο Τριπόλεως – Πύργου. Δεν θα χρειαστεί να καλύψουμε πάνω από 8 χιλιόμετρα ώσπου να δούμε την ταμπέλα στα δεξιά μας και τον στενότερο ασφάλτινο δρόμο που ανηφορίζει μέσα στο δάσος με κατεύθυνση προς Μαγούλιανα – Βαλτεσινίκο. Σε τούτη τη διαδρομή η αρκαδική γη σιγά – σιγά αρχίζει να μας αποκαλύπτει ένα πιο ήσυχο και σαφώς πιο γοητευτικό της πρόσωπο.
Στα πέντε χιλιόμετρα συναντάμε τα Μαγούλιανα -το υψηλότερο χωριό της Πελοποννήσου (υψ. 1.365)- κτισμένα σε μια κόχη του βουνού.
Λάδωνας
Οι πρώτοι κάτοικοι κατέφυγαν εδώ, σε αυτό το μεγάλο υψόμετρο, στις αρχές του 16ου αιώνα κυρίως για να προστατευθούν από τις ληστρικές επιδρομές των Aλβανών της Ηλείας, τους τρομερούς Λαλαίους που εκείνα τα χρόνια ήταν η μάστιγα του ορεινού Μοριά. Ετσι μέχρι το τέλος του 16ου αιώνα τα Μαγούλιανα έγιναν ολάκερο χωριό με μεγάλα καλοκτισμένα σπίτια που τα έχτισαν πέτρα-πέτρα, οι λαγκαδινοί μαστόροι.
Τα επόμενα χρόνια τα Μαγούλιανα επεκτάθηκαν και γνώρισαν άνθηση οικονομική και πνευματική, καθώς εδώ στις αρχές του 19ου αιώνα λειτούργησε σχολή όπου ανάμεσα στις εξέχουσες προσωπικότητες που σπούδασαν ήταν και ο Φώτιος Χρυσανθόπουλος ή Φωτάκος (Υπασπιστής του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη και ιστορικός). Αξιόλογη είναι η εκκλησία της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, (17ος αιώνας) με το λεπτοδουλεμένο, ξυλόγλυπτο και επιχρυσωμένο τέμπλο, έργο του Ηπειρώτη ξυλογλύπτη Χριστόδουλου. Στην κορυφή του λόφου που υψώνεται πάνω από το χωριό (υψ. 1.450) υπάρχουν υπολείμματα βυζαντινού κάστρου γνωστού ως «Γορτυνιακό δυναμάρι, Αργυρόκαστρο ή Ανδρόκαστρο».
Ξυλόγλυπτο τέμπλο, Κοιμήσεως Θεοτόκου – Μαγούλιανα
Από εδώ ο δρόμος συνεχίζει ασφάλτινος μέσα από πυκνόφυτο ελατόδασος με αρκετές ευθείες με τελική κατάληξη το Βαλτεσινίκο (8 χλμ.). Σε ύψος 1.140 μέτρων συναντάμε το ιστορικό χωριό της Γορτυνίας που φημιζόταν για τους μαραγκούς και τους άριστους ξυλογλύπτες του. Το τέμπλο του ναού του Αγίου Γεωργίου στην πάνω γειτονιά, αλλά και αυτό των Αγίων Θεοδώρων στην είσοδο του χωριού το αποδεικνύουν.
Το χωριό κατά τα χρόνια της Φραγκοκρατίας ήταν γνωστό ως Βάλτες (δηλαδή τόπος με πηγαία νερά, κεφαλόβρυσα)
Βαλτεσινίκο
Στην κορφή γειτονικού λόφου, στη θέση Παλαιόκαστρο σε υψόμετρο 1.364 διακρίνονται ερείπια μεσαιωνικού κάστρου (πιθανόν φράγκικης κατασκευής).
Σε γενικές γραμμές το Βαλτεσινίκο διατηρεί την παραδοσιακή του αρχιτεκτονική μορφή (έχει ανακηρυχθεί παραδοσιακός οικισμός), καθώς διατηρούνται αν και παραμελημένα, αρκετά πυργόσπιτα. Αξιόλογος είναι ο ναός των Αγίων Θεοδώρων, κτίσμα του 1847 (ο μητροπολιτικός ναός) και ο Αγιος Γεώργιος (1830) με τον χαρακτηριστικό οκτάγωνο τρούλο. Από το πάλαι ποτέ εντυπωσιακό κτίριο των Δεσποταίων όπου λειτουργούσε το Σχολαρχείο διασώζεται ένα μόνο τμήμα.
Ενδιαφέρον είναι και το Λαογραφικό Μουσείο που λειτουργεί από το 2006. Λίγο έξω από το χωριό βρίσκεται το μοναστήρι της Κοίμησης της Θεοτόκου που ιδρύθηκε το 1625. Ακολουθώντας σύντομο λιθόστρωτο μονοπάτι και καμιά εκατοστή σκαλιά θα βρεθείτε στη μονή του Αγ. Νικολάου (του 16ου αι) που φωλιάζει στην κόχη απόκρημνου βράχου σε φυσικά οχυρή θέση, αντίκρυ στο φαράγγι του Καψάλη.
Σύντομες εκδρομές
Aπό τα Μαγούλιανα θαυμάσια είναι η δασική διαδρομή –όλη σε ασφάλτινο δρόμο- που διασχίζει το μοναδικό ελατόδασος της Μάνας όπου βρίσκεται το παλιό Σανατόριο. Μετά 6 χιλιόμετρα θα βγείτε πάλι στον κεντρικό δρόμο Βυτίνας – Πύργου.
Ξεκινώντας από το Βαλτεσινίκο, αξίζει αν δεν έχει προηγηθεί χιονόπτωση να επιχειρήσετε τη διαδρομή που οδηγεί στα κοντινά χωριά Μυγδαλιά (8 χλμ.) και Κερπίνη (12 χλμ. ), απ’ όπου μπορείτε να συνεχίσετε για την λεκάνη του Λάδωνα, την τεχνητή λίμνη ή να βγείτε στον «111», στον δρόμο δηλαδή Τριπόλεως – Πάτρας. Πηγαίνοντας προς Μυγδαλιά στα 3 χλμ. θα δείτε αριστερά ασφάλτινο δρόμο. Αν τον ακολουθήσετε θα βγείτε μετά 6,5 χλμ. (διαδρομή μέσα από εξαιρετικά πυκνό δάσος ελάτων) στον κεντρικό δρόμο Βυτίνας – Λαγκαδίων, στο ύψος των πηγών του Λούσιου ποταμού.
Φυσικά από τα Μαγούλιανα εύκολα θα πάτε στη Βυτίνα (απέχει μόλις 12 χλμ.) από όπου θα ανηφορίσετε για το χιονοδρομικό κέντρο του Μαίναλου. Περίπου την ίδια απόσταση θα χρειαστεί να καλύψετε έως τη διάσημη Δημητσάνα και τα πετρόκτιστα Λαγκάδια.
Λαγκάδια
Fast info
Η πυρπόληση των Μαγούλιανων
Στις 15 Ιουλίου του 1825 ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης οχυρώνεται στα Μαγούλιανα, όμως μπρος στις υπέρμετρες δυνάμεις του Ιμπραήμ διατάζει οπισθοχώρηση. Τότε ο Ιμπραήμ καταλαμβάνει και καίει το χωριό.
Το «Σανατόριο της Μάνας»
Θα το δείτε έρημο πια λίγο έξω από τα Μαγούλιανα (2,5 χλμ.). Κτίσθηκε το 1928, στην καρδιά του ελατόδασους της Μάνας από χρήματα που συγκέντρωσε μετά από εράνους, η Αννα Παπαδοπούλου, αδερφή του Παύλου Μελά. Το Σανατόριο προοριζόταν για τους φυματικούς φαντάρους, γι’ αυτό και η Αννα Παπαδοπούλου πήρε και το προσωνύμιο «η μάνα του Στρατιώτη». Το κτίριο εγκαταλείφθηκε στις αρχές της δεκαετίας του 1950.
Σανατόριο της Μάνας
Πού είναι και η ιστορική Υψούς,η Στεμνίτσα;