Λάβαμε την παρακάτω επιστολή:
Αφορμή για να γράψω τις σκέψεις αυτές απετέλεσε αφενός η πρόσφατη (28/3/2016) ενδιαφέρουσα εκδήλωση της Ένωσης Κρητών, με τη συνεργασία του παραρτήματος Αττικής του Εθνικού Ιδρύματος «Ελευθέριος Βενιζέλος» και του Δήμου Φιλ/φειας-Χαλκηδόνος στο Πνευματικό Κέντρο Ν. Φιλ/φειας, μέρος της οποίας είχα την ευκαιρία να παρακολουθήσω, και αφετέρου η εγγενής εκτίμηση και αγάπη μου για τον μεγάλο Έλληνα πολιτικό, που υπάρχει άλλωστε εγγεγραμμένη στο DNA των περισσότερων Μικρασιατών ή ελκόντων την καταγωγή τους από τη Μικρά Ασία. Αυτή όμως η αγάπη μου δεν έμεινε μόνο στο επίπεδο του θυμικού, αλλά υποστηρίχθηκε και ενδυναμώθηκε συν τω χρόνω από τη γνώση∙ τόσο την παρεχόμενη εμμέσως από τη μελέτη της ιστορίας, όσο και από την ευκαιρία που μου δόθηκε να έχω επί εικοσαετίας και πλέον μέντορα και συνεργάτη μου τον Βασίλειο Μαυρολέοντα, υιό του Γεωργίου Μαυρολέοντος, παλαιού πλοιάρχου, εφοπλιστή και εν τέλει Γερουσιαστή του Ελευθερίου Βενιζέλου. Ποιος ήταν και ποιος δεν ήταν, λοιπόν, ο Ελευθέριος Βενιζέλος και γιατί η αριστερά –μεγάλο τμήμα της έστω– έχει διστακτική ή και εχθρική στάση απέναντί του;
Ο Ελευθέριος Βενιζέλος είναι αυτός που, στο πλαίσιο της «Μεγάλης Ιδέας», αναντίρρητα μεγέθυνε εντυπωσιακά την έκταση της Ελλάδας (την επεξέτεινε μέχρι την Θράκη και τη Μακεδονία στον βορρά και την Κρήτη στο νότο) και αυτό το έπραξε, θέλουμε δεν θέλουμε, με την πολιτική του ιδιοφυία και την απαρέγκλιτη πρόσδεση της χώρας στο άρμα της Αντάντ, δηλαδή του «δυτικού καπιταλισμού» της εποχής εκείνης, όπως θα λέγαμε σήμερα… Είναι αυτός που κατόρθωσε να κάνει την Ελλάδα, από κρατίδιο-παρία, κράτος-ισότιμο σύμμαχο των μεγάλων δυνάμεων και να εκφράσει τους μύχιους πόθους του Ελληνισμού της Μικράς Ασίας για την αποτίναξη της Οθωμανικής διοικητικής και πολιτικής «επικυριαρχίας» (χαρακτηριστικές είναι οι αφηγήσεις των παππούδων μας για τη συγκινητική και εν εθνική εξάρσει υποδοχή των Ελλήνων της Σμύρνης στον Ελληνικό Στρατό και στον Βενιζέλο.) Είναι και αυτός που, πράγματι, επέδειξε σε δύο φάσεις τουλάχιστον της πολιτικής του κυριαρχίας έντονα «αστικά» αντανακλαστικά και αντικομουνιστική στάση. Τόσο με την προ της μικρασιατικής καταστροφής πολιτική του, όσο και, κυρίως, δια της θεσπίσεως του «ιδιωνύμου», δηλαδή του νόμου που ψηφίστηκε από τη Βουλή τον Ιούλιο του 1929 και προέβλεπε στο άρθρο 1 ακόμη και ποινή εκτοπισμού για όποιον επεδίωκε «την εφαρμογή ιδεών εχουσών ως έκδηλον σκοπόν τη διά βιαίων μέσων ανατροπήν του κρατούντος κοινωνικού καθεστώτος ή την απόσπασιν μέρους εκ του όλου της Επικρατείας, ή ενεργεί υπέρ της εφαρμογής αυτών προσηλυτισμόν…». Πράγματι, λοιπόν, το ανωτέρω νομοθέτημα έγινε αφορμή ή η βάση για τη δίωξη πολλών κομουνιστών λόγω του φρονήματός τους και δικαίως μπορεί να θεωρηθεί, τουλάχιστον με τα μέτρα της εποχής μας, εξόχως αντιδημοκρατικό και άδικο. Εδώ, όμως, ακριβώς βρίσκεται και το πρώτο μεγάλο μεθοδολογικό και ιστορικό λάθος της Αριστεράς έναντι της πολιτικής του Βενιζέλου. Κάνει το σφάλμα να κρίνει την ιστορία μέσα από τον διαθλαστικό φακό της σημερινής εποχής και των δεδομένων της και της ιδεολογικής απαίτησής της για διαχρονική δογματική αλληλεγγύη στους αγώνες της αριστεράς, ανεξαρτήτως προθέσεων, αποτελέσματος ή συνθηκών. Ξεχνά ότι ο Βενιζέλος εκ της προσκολλήσεώς του στη «Δύση» και στην εκφραζόμενη από αυτήν «αστική δημοκρατία» πέτυχε ό,τι πέτυχε για την Ελλάδα. Επίσης, πολλοί ξεχνούν ότι λόγω αυτής της πολιτικής του κατόρθωσε μετά την καταστροφή να περισώσει αρκετές από τις κατακτήσεις του και να στήσει στα πόδια του το κατεστραμμένο κράτος, ενσωματώνοντας και στεγάζοντας σε χρόνο ρεκόρ για την εποχή τους εκατοντάδες χιλιάδες πρόσφυγες της Μ. Ασίας. Όλα τα παραπάνω δεν δικαιολογούν το «ιδιώνυμο». Απλώς αιτιολογούν τη στάση του Βενιζέλου υπέρ της «Δύσης» και εναντίον του κομουνισμού και βοηθούν στην αντικειμενική κριτική της πολιτικής του στο σύνολό της και εντός του πλαισίου της εποχής της. (Ειδική μνεία θα ήθελα να κάνω εδώ για ένα γεγονός που γνωρίζω καλά και ενδεχομένως ενδιαφέρει τους κατοίκους του Δήμου μας, αλλά ταυτόχρονα φωτίζει και τη στάση του Βενιζέλου και των συνεργατών του μετά την Μικρασιατική Καταστροφή έναντι των προσφύγων. Είναι γνωστό ότι η Ελλάδα έλαβε μεγάλα δάνεια από το εξωτερικό για την ανέγερση των προσφυγικών οικισμών, μεταξύ των οποίων και της πόλης μας. Αυτό που δεν είναι ευρέως γνωστό είναι ότι προς τον σκοπό αυτό βοήθησαν οικονομικά πολλοί φίλοι ή συνεργάτες του Βενιζέλου. Κανένας από αυτούς δεν επεδίωξε, από όσο ξέρω, την αναγνώριση των υπηρεσιών του∙ οφείλω, όμως, να αναφέρω εν προκειμένω το όνομα τού και ανωτέρω αναφερόμενου Γεωργίου Μαυρολέοντος, για τη συμβολή του οποίου γνωρίζω εξ ιδίας αντιλήψεως.)
Για να φτάσουμε, όμως, και στο τι δεν ήταν ο Ελευθέριος Βενιζέλος. Ο Βενιζέλος, λοιπόν, δεν ήταν όπως καταδείχθηκε ανωτέρω, αλάνθαστος, ούτε μεσσίας (αν και δεν θα ξεχάσω τις αφηγήσεις που μου παρεδόθησαν, σύμφωνα με τις οποίες «φαινόταν να έχει κάτι σαν φωτοστέφανο γύρω του όταν τον έβλεπες από κοντά!» Ίχνη της δυναμικής του ανδρός ενδεχομένως αναγνωρίσει ο καλοπροαίρετος κριτής ακόμη και στις φωτογραφίες της εποχής). Επίσης δεν ήταν σε καμία περίπτωση υπεύθυνος για τη Μικρασιατική Καταστροφή, μια καθαρή στρατιωτική και πολιτική ήττα των αντιπάλων του «βασιλικών», που οδήγησε σε εθνική τραγωδία. Αυτό είναι το δεύτερο μεγάλο, μεγαλύτερο του πρώτου, λάθος μέρους της Αριστεράς. Θυμίζω, κάτι που αποσιωπείται παγίως, ότι δηλ. ο Βενιζέλος αποχώρησε όχι μόνο από την πρωθυπουργία της χώρας, αλλά και από την πολιτική ζωή και την ίδια την Ελλάδα δύο έτη σχεδόν προ της καταστροφής! Επιπλέον, επίσης αποσιωπείται, ότι στο διάστημα αυτό η Αντιβενιζελική Παράταξη, που νίκησε κατά κράτος στις εκλογές του 1920 με το σύνθημα «τέλος ο πόλεμος, γυρίζουμε στην Ελλάδα», αφενός απονεύρωσε τον στρατό από πολλούς εμπειροπόλεμους βενιζελικούς αξιωματικούς και αφετέρου, παρά όσα υποστήριζε προεκλογικά, εκπόνησε και εκτέλεσε το καταστροφικό σχέδιο της προέλασης στο εσωτερικό της Τουρκίας, αντί της ενδυνάμωσης των θέσεων του στρατού κοντά στα παράλια, που μπορεί να είχε αλλάξει την ιστορία όπως την ξέρουμε. (Να μη λησμονήσουμε εδώ και την εξ αρχής σταθερά εχθρική στάση του τότε ΚΚΕ επί της εκστρατείας, που λίγους μήνες πριν την υποχώρηση καλούσε πλέον ανοιχτά τους στρατιώτες να αφήσουν τα όπλα). Επίσης ότι η ίδια ανωτέρω κυβερνώσα φιλοβασιλική παράταξη παλινόρθωσε τον γερμανόφιλο Βασιλέα, παρά τις ρητές προειδοποιήσεις των συμμάχων, με αποτέλεσμα τη διάρρηξη των σχέσεων της χώρας με την Αντάντ, που σε συνδυασμό με τη διαφαινόμενη τότε επικράτηση του Κεμάλ και τη νέα διάρθρωση των συμφερόντων τους στην περιοχή, οδήγησε στην εγκληματική τους ουδετερότητα πριν και κατά τη διάρκεια της καταστροφής. Λείπει, λοιπόν, σε αυτή την «αντιβενιζελική» επιχειρηματολογία η αιτιώδης συνάφεια, όπως λέμε σε άλλη επιστήμη, δηλαδή απλούστερα η σχέση αιτίου και αιτιατού, μεταξύ της Μικρασιατικής Εκστρατείας που έγινε στο πλαίσιο της «Μεγάλης Ιδέας» του Ελευθερίου Βενιζέλου και της Μικρασιατικής Καταστροφής που ακολούθησε αργότερα ως απότοκο πράξεων και παραλείψεων άλλων. Εάν δεχόμασταν το αντίθετο, ότι δηλαδή φταίει η «Μεγάλη Ιδέα» για την Καταστροφή, σαν να έχει μια ιδιότυπη «αντικειμενική ιδεολογική ευθύνη», τότε θα έπρεπε να κατακρίνουμε και τη μεγέθυνση της Ελλάδας που πέτυχε ο Βενιζέλος με την ανωτέρω πολιτική του που στηρίχθηκε στην ίδια «Μεγάλη Ιδέα»! Άλλωστε, όπως είπαμε και λίγο παραπάνω, αναφερόμενοι στο «ιδιώνυμο», είναι λάθος να διώκουμε την ιδεολογία και το φρόνιμα κάποιου, ανεξαρτήτως των πράξεών του. Ή μήπως δεν είναι λάθος, όταν αυτός δεν μας ταιριάζει ιδεολογικά;
Αναστάσιος Κωνσταντινίδης, δικηγόρος
